Demir Eksikliği Testi
Kocaeli Sistem Laboratuvarlar Grubu

Gıdalarla aldığımız demir, ince bağırsaklardan emildikten sonra kanımızın plazmasında bulunan apotransferrinle birleşerek transferrini meydana getirir. Yani demirin kan plazmasındaki adına transferrin diyebiliriz.

Transferrine bağlı demir miktarı serum demir düzeyini verirken, dolaşımdaki transferrinin ölçümü ise demir bağlama kapasitesini verir.

Transferrin içindeki demir gerekli hücre ve dokuya ulaştığında içeriye doğru serbestlenir. Hücrenin içine giren demir molekülü bu defada hücre içindeki apoferritine bağlanır ve ferritini oluşturur. Yani demirin hücre içerisindeki haline de ferritin yada depo demir diyebiliriz.

Demir, vücutta ferritin olarak depo edilir. Vücutta demir eksikliği şüphesi olduğunda öncelikle ferritine bakılır. Çünkü depodaki demir ne kadar azaldıysa vücudun o kadar çok demire ihtiyacı var demektir. Ferritinin stabil değerinden düşük çıkması demir eksikliğine işaret edebilir.

Demir eksikliği  kişinin yaşamını oldukça zorlaştıran bir hastalıktır. Göz ardı edilmemeli ve tedaviye hemen başlanmalıdır.
Demir Eksikliği Nedir?

Demir eksikliği, vücuttaki toplam demir miktarının normal değerinin altında olmasıdır. Bu eksiklik Hermoglobin üretimini engellemeyecek miktardadır. Vücudumuzda toplam demir miktarı ortalama olarak 4-5 gr’dır. Demir eksikliği büyük oranda demir kaybı olması yada yeterli demir alımının olmaması durumunda oluşabilir.

Demir eksikliği anemisi ise demir eksikliğinin ilerlemiş halidir. Demir eksikliğine bağlı olarak eritropoezin azalması ve sonucu Hb miktarının azalması ile meydana gelen bir anemi türüdür.

Demir eksikliği, pek çok sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilir. Demir eksikliği birtakım testlerle gözlenebilmektedir. Demir eksikliği olduğunda vücut birtakım belirtilerle bunu belli eder. Demir eksikliği başlangıç için tehdit unsuru olmasa da pek çok organın işlevini zaman içinde bozar. Daha ciddi ve kronik hastalıklara yol açabilir.

Demir eksikliği önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bunun için kişinin bireysel olarak dikkat etmesi gereken şeyler vardır. Beslenme, toksin madde kullanımı, spor gibi günlük yaşam rutininde iyileştirme ve geliştirme yaparak demir eksikliği önlenebilir ve bunlar, tedavi için iyi bir adım olabilir.
Demir Eksikliği Belirtileri

Demir eksikliği henüz başlarında iken anlaşılamayabilir. Hastalık orta ve ileri safhalarında birtakım semptomlarla ortaya çıkar. Demir eksikliğinin hemen belirti göstermemesinin nedeni, vücudun demir eksikliğini bir süre kendi başına idare etmesidir. Burda, depo alanı yani ferritin devreye girer ve vücudu bir süre idare eder. Ancak sonrasında depodaki demir de tükendiği zaman daha anlaşılır belirtiler ortaya çıkar.

Halsizlik

Dikkat dağınıklığı

Soluk cilt rengi

Kırılgan saç ve kırılgan tırnak

Kuru cilt

Baş dönmesi ve baş ağrısı

Göz kararması

El ve ayaklarda soğukluk

Soğuğa karşı aşırı hassasiyet

Saç dökülmesi

Kulak çınlaması

Uykuya dalmada sorun yaşama

El ve ayaklarda uyuşukluk

Yorgunluk

Bu belirtiler demir eksikliğine işaret ediyor olabilir ancak kesin tanı için test yaptırmak gerekir.
Demir Eksikliği Neden Olur?

Demir eksikliğine neden olan pek çok faktörden söz edilebilir. Ancak en önemli ve ilk neden olarak kötü beslenme akla gelir. Çünkü demir ancak besinlerle alınabilir. Demir içeren besinler tüketilmediğinde ya da demir tüketimini hızlandıran ve depolanmasını yavaşlatan besinler, demir eksikliğine neden olacaktır.

Kahve, siyah çay, soya ürünleri, kepekli tahıllar demir emilimini yavaşlatır ve demir eksikliğine neden olur.

Gebelik, emzirme, sık aralıklarla doğum yapmak, ergenlik çağı demir eksikliğini tetikleyen faktörlerdir. Ergenlik çağında demir ihtiyacı ve tüketimi artacağı için demir eksikliği sıkça görülür. Gebelik ve emzirme dönemlerinde ise annenin demirini bebek tükettiği için annede demir eksikliği görülür. Sık aralıklarla doğum yapmak da bu sebeple demir eksikliğine yol açacaktır.

Yoğun ve şiddetli geçen menstrüasyon kanamaları, mide ülseri, hemoroid ve travma sonucu gerçekleşen kan kaybı alyuvar kaybına bağlı olarak demir eksikliğine neden olur.  Çölyak hastalığı ve emilimi bozan ilaçlar yeterli demir emilimi sağlanamadığı için demir eksikliğine yol açar.
Demir Eksikliği Testi

Demir eksikliği şüphesi olduğunda uygulanabilir en kolay yöntem olarak kan testleri yapılabilir. Ancak bu testler tek başına tanı koymada yeterli olmayabilir. Doktorunuz bu parametreleri etkileyebilecek çeşitli enfeksiyonları göz önünde bulundurulup  CRP ve sedimantasyon gibi testlerden destek alarak kontrol etmek isteyebilir. Ayrıca malignite riskini de göz önünde bulundurup ileri tetkikler isteyebilir.
Kan Sayımı Testi

Hemogram kırmızı kan hücrelerinin rengi, ebatı ve hacmi gibi parametreleri incelenir. Bu incelemeler sonucunda şayet alyuvarlar; stabil durumlarından daha küçük ve soluk görünürse  ve  hematokrit ile hemoglobin değerleri de düşük çıkarsa demir eksikliğinden şüphelenilebilir.
Demir Düzeyi Testi

Serumdaki demir düzeyi ölçülürken transferrine bağlı demir miktarını ölçeriz. Yaş ve cinsiyete göre değişiklik göstermekle birlikte genel bir aralık vermek gerekirse  50-150 mcg/dL olarak verebiliriz.
Demir Bağlama Kapasitesi (TIBC)

Total demir bağlama kapasitesi (TIBC) yada UIBC; serumdaki demir bağlayan bölgelerin demire ne dereceye kadar doyurulabildiğini ölçmektedir. Serumdaki demir bağlayan grupların neredeyse tamamının transferrin üzerinde bulunmasından dolayı bu test aynı zamanda kandaki transferrin miktarının dolaylı yoldan bir ölçütüdür.
Transferrin Testi

Kan dolaşımındaki transferrin miktarının ölçümü ve yine genel bir değer aralığı vermek gerekirse 250-400 mcg/dL olarak verebiliriz.
Serum Ferritin Düzeyi Testi

Ferritin düzeyi vücudumuzdaki demir depoları hakkında bilgi verir. Ferritinin düşük olması demirin az depolandığını gösterir bu da demir eksikliği var demektir. Ferritin yetişkin erkeklerde 12-300 ng/ml, yetişkin kadınlarda 10-150 ng/ ml aralığında stabildir.

Yapılan kan testi sonucu demir eksikliği varlığına işaret ediyorsa sonrasında demir eksikliğinin nedenini belirlemek için ek testler yapılabilir. Demir eksikliğini tespit etmek için kol venlerinden alınan kan örneği yeterli olacaktır.
Demir Eksikliği Tedavisi

Demir eksikliği tedavisi için öncelikle, bu duruma herhangi bir hastalığın neden olup olmadığı araştırılır. Demir eksikliğine neden olan durumun yok edilmesi tedavi süreci için ilk ve en önemli basamaktır.

Sonrasında doktorun uygun gördüğü ilaç tedavisine başlanabilir. İlaç tedavisi; şurup, hap ya da enjeksiyon formunda uygulanabilir.

Tedavi süresince kişinin demir ağırlıklı beslenmesi de son derece önemlidir. İçeriğinde demir bulunan besinleri tüketmek, demir emilimini hızlandıran yiyeceklere öncelik vermek gerekir.

Şayet demir eksikliği; vücutta var olan bir organ kanaması nedeniyle olduysa cerrahi operasyon da yapılabilir.

Şiddetli geçen menstrüasyon dönemi için hafifletici ilaç tedavisi de uygulanabilir.

Kanamaya neden olan kist, tümör, fibroid varlığı söz konusu ise cerrahi operasyonla alınabilir.

Demir eksikliği ileri safhalarda ise kan transplantasyonu gerekebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?

Demir eksikliği tedavisi basit ancak uzun süren bir uygulamadır. Basit gibi görünse de demir eksikliği tedavi edilmediği sürece ilerleyen zamanlarda daha ciddi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlayabilir. Kalp hastalıkları, bağışıklık sisteminde zayıflama, gebe kadınlar için erken doğum riski ve bebeğin normal kiloda doğmaması, huzursuz bacak sendromu gibi problemlere yol açar. Çünkü demir, kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin yapısına katılır. Hemoglobin ise organlara oksijen taşımakla görevlidir. Dolayısıyla yetersiz oksijenlenme, vücut direncini düşürerek kronik hastalıklara kapı açar.
Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Demir eksikliğinde sağlıklı beslenme, tedavi sürecini hızlandırmaya ve yeniden demir eksikliği oluşumunu önlemeye yarar. Bunun için diyette demir açısından zengin besinlere yer vermek gerekir. Bu besinleri hayvansal kaynaklı alınan demir ve bitkisel kaynaklı alınan demir olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür. Hayvansal kaynaklı alınan demir vücutta daha kolay ve hızlı emilir. Demir emilimini hızlandıran besinleri tüketmek demir eksikliği için etkili bir çözümdür. Kırmızı et, hindi, yumurta, kuru üzüm- kuru kayısı- kuru erik gibi kuru meyveler, kuru baklagiller, pekmez, yeşil yapraklı sebzeler bolca demir bulundurur ve demir emilimini hızlandırır. Ayrıca C vitaminini de bolca tüketmek önemlidir. Bunun için portakal, kivi, çilek, domates gibi besinler diyette mutlaka bulunmalıdır.
Demir eksikliği testi adı nedir ve nasıl yapılır?

Demir eksikliği testi denilince genellikle ferritin testi akla gelir. Ferritin, demirin vücutta depo formudur. Bu nedenle ferritin ne kadar azalırsa demir o kadar az depolanmış demektir. Bu da demir eksikliğine işaret eder. Ferritin testi, sıradan kan alma testi ile aynıdır. Kol veninden alınan örnek kan, ferritin incelemesi için yeterlidir. Ancak demir eksikliği tanısı koymak için tek başına yeterli değildir.
Demir eksikliği testi aç karına mı yapılır?

Demir eksikliği testi için doktorlar 12 saat öncesinde yemeyi kesmeyi isteyebilir. Sadece su içilmesine müsaade edilecektir. Bunun nedeni, besin emiliminin ortalama 12 saat sürmesidir. Eğer test öncesi yiyeceklerle demir alırsanız, bu sürede vücut demirin emilimini yapabilir ve test sonucu yanlış çıkabilir. En doğru sonuç, 12 saat öncesinde yeme içmenin kesilmesi sonrası verilen test ile çıkar.
Bebeklerde demir eksikliği nedir?

Bebeklerde demir eksikliği, gelişim ve zeka geriliğine yol açabilir. Anne sütünü yeterli miktarda alamayan bebeklerde demir eksikliği görülebilir. Bebeklerde huzursuzluk, davranış değişiklikleri, uykusuzluk, iştahsızlık, normalden fazla uyuma gibi belirtiler varsa demir eksikliği olabilir. Bu nedenle bebeklere 6 aylık iken ferritin testi yapılır. Bebeklerde topuktan alınan örnek kan ile ferritin değerlerine bakılır. Eksikliği durumunda gerekli tedaviyi doktor belirleyecektir.
Demir eksikliği anemisi nedir?

Demir eksikliği anemisi, demir eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kansızlık olarak isimlendirdiğimiz anemi türüdür. Demir eksikliği anemisi, demir eksikliği ile aynı belirtileri gösterir ve aynı şekilde tedavi edilir. Yine bu hastalara da bolca demir içeren besinleri tüketmesi önerilir.
Demir eksikliği nasıl giderilir?

Demir eksikliği sağlıklı beslenme ile giderilebilir. Ancak ileri evrelerde bu tek başına yeterli olmayabilir. Kişi demir açısından zengin besinleri tüketerek hem demir eksikliği oluşumunu önler hem de tedavi sürecini hızlandırır. Sigara dumanından uzaklaşmak, süt ve süt ürünlerini tüketmek, yağsız et tüketmek, B vitaminini bolca almak demir eksikliğini gidermede etkili olacaktır.